كوب

دست‌نویس سفرنامه‌ی منتشرنشده‌ی پدربزرگِ پدربزرگم، حاج میرزا حسن موسوی اصفهانی، را می‌خوانم. سفرنامه‌ی سفرِ یک‌ساله‌ی مشهد و مکه، سنه‌ی 1315تا 1316 هجری قمری. حکایت غریبی‌ست. راه اصفهان تا کوهپایه (یا به‌تقریر حضرت‌شان: «قهپایه») را که ما حالا یک ساعتی، کمی خشک‌تر حتا، می‌رویم، چهار روزه می‌روند با مال و سوار بر کجاوه آن هم با چه فلاکتی در آغاز زمستان، در راه‌های آن روزگار این سرزمین. می‌نویسند: جاده راه باریکی بود همه‌اش بتوکل و توسل طی راه میکردیم ولی الحمدالله بسیار خوش میگذشت باختیار سوار میشدیم باختیار پیاده میشدیم با حواس جمع نماز میکردیم بتانی و خوش خوش میرفتیم. تا این‌جا که خوانده‌ام، حکایت عبور از مرز و ورود به خاک روسیه، که «کفرستان غریبی‌ست»، بسیار خواندنی‌ست و البته نمونه‌ای و سندی‌ست از مواجهه‌ی ایرانیِ خرافیِ عقب‌مانده‌ی عهد قاجار، با ابتدایی‌ترین نمودهای جهان پیش‌رفته. قطار را چنین توصیف کرده‌اند: ماشین بسیار خوب مرکبی‌ است دیگر از این مرکبی بهتر نمیشود ادم [آدم] در اطاق کرم [گرم] روشنی نشسته در وسطش بخاری دارد میسوزد و درهایش بسته و بر دیوارش شیشه نصب است که بیرون تا هرجا بخواهد نمایانست و بنهایت سرعت میرود هرساعتی پنج یا شش فرسخ میرود یکمنزل حسابی طی میکند و حرکت چندانی هم نمیدهد و از باد و سرما و برف و بارش و کل [گِل] هم محفوظ است همه کار میتوان کرد چائی میشود خورد غلیان میتوان کشید خواب میشود کرد مطالعه میشود کرد و البته قربان‌شان بروم، جایی دیگر مرقوم می‌فرمایند: روی هم‌رفته باز بلاد خودمان از هرجهت بنظر من از تمام این بلاد کفر با این منقحی که دارد بهتر است هرجا ایمان انسان و عبادت و طهارت انسان محفوظ باشد یکروزش میارزد بصد هزار روز که در این جور جاها باشد

کروکی خانه ای قدیمی در میبد. به روابط فضایی و ارتباط باغ و حیاط و بهارخواب توجه کنید

پانصدهزار آدم (بویژه روشنفکران) پاکسازی شدند. صد و بیست‌هزار تن مهاجرت کردند. قریب دویست نویسندۀ چک و اسلواک ممنوع‌الانتشار شدند. کتابهایشان از کتابخانه‌های عمومی برداشته و نامهایشان از کتابهای درسی زدوده شد. یکصد و چهل و پنج مورخ چک اخراج شدند. فقط از یک دانشکدۀ هنری در پراگ، پنجاه استاد اخراج شدند. [...] همۀ مجلات ادبی و فرهنگی ازمیان رفته‌اند. سینمای بزرگ چک، تئاتر بزرگ چک دیگر وجود ندارند. میلان کوندرا/ کلاه کلمنتیس/ احمدمیرعلایی
کوندرا در همین کتاب می‌نویسد: مقاومت انسان در برابر قدرت، مقاومت حافظه در برابر فراموشی‌ست.